Prof. ppłk JANUSZ LEON GROSZKOWSKI ( 1898-1984) I PREZES PZK
- Szczegóły
- Kategoria: Sylwetki
- Opublikowano: piątek, 11, maj 2018 20:10
- Grzegorz Walichnowski
- Odsłony: 1403
Prof. ppłk JANUSZ LEON GROSZKOWSKI ( 1898-1984) I PREZES PZK
Janusz Groszkowski urodził się 21.II.1898 r. w Warszawie. Pochodził ze szlacheckiego rodu na Ziemi Łęczyckiej. Już w latach młodzieńczych miał swoje laboratorium, w którym przeprowadzał doświadczenia z dziedziny fizyki a bardziej precyzyjne elektrotechniki i radiotechniki. Po ukończeniu szkoły powszechnej uczęszczał do Szkoły Handlowej Zgromadzenia Kupców miasta Warszawy. Maturę uzyskał w 1915 r. a następnie rozpoczął studia na wydziale Budowy Maszyn i Elektrotechniki Politechniki Warszawskiej. W kołach zainteresowań i samokształcenia studentów zajmował się radiotelegrafią i radiofonią oraz prądami wielkiej częstotliwości. Już w 1917 r. w czasopiśmie Koła Mechaników opublikował swój artykuł „Radiograficzne badania metali”. W tym samym roku został asystentem w laboratorium Prądów Szybkozmiennych. Równolegle ze studiami uczestniczył w zajęciach w tajnej podchorążówce z zakresu łączności. Kolejną praca jaką opublikował w 1918 r. zatytułowana była „Projekt Kierowania na odległość za pomocą fal elektromagnetycznych”. Następnym opracowaniem była publikacja pod tytułem” „Zasady telegrafii iskrowej”. W 1918 r. wstąpił do Wojska Polskiego brał udział walkach granicznych w Galicji Wschodniej. Uczestniczył w kursie Oficerów Wojsk Radiotelegraficznych w Warszawie. Został oficerem Wojska Polskiego. W 1919 r. przeniesiony został do Obozu Wyszkolenia Oficerów Wojsk Łączności w Zegrzu. Wykładał na kursach wojskowych. Studia kończył na Wydziale Elektrotechnicznym Politechniki Warszawskiej. Był zastępcą dowódcy Batalionu Radiotechnicznego w Warszawie, który przegotowywał specjalistów dla jednostek radiotelegraficznych. Dyplom inżyniera (jeden z trzech pierwszych wydziale) uzyskał w 1919 r.
W tym samym roku wyjechał do Francji gdzie zapoznawał się z najnowszymi osiągnięciami z zakresu radiotechniki. Efektem kilkunastu miesięcznego pobytu na Studiach w Oficerskiej Szkole Łączności była publikacja na temat lamp katodowych. Studia Prowadził wykłady na Wydziale Elektrotechnicznym z tematyki- lamp katodowych. W 1920 r. brał udział w wojnie polsko-rosyjskiej. Po zakończeniu wojny przeszedł do Centralnych Zakładów Wojsk Łączności w Warszawie. Był współzałożycielem Stowarzyszenia Radiotechników Polskich. W 1922 poślubił Marię Kmomicz z którą miał córkę Krystynę. Od 1924 r. był kierownikiem Laboratorium Radiotechniki. Rok później z jego inicjatywy powstaje „Przegląd Radiotechniczny” Przez krótki czas kpt. Groszkowski był kierownikiem studium wojskowego Politechniki Warszawskiej. Wchodził w składa grupy zajmującej się opracowaniem radiostacji dla potrzeb wojska „RKD”. Pracę doktorską „Metoda kompensacyjna kontroli stałości fal” obronił z wyróżnieniem w 1928 r. W tym też roku był współorganizatorem tworzonego Instytutu Radiotechnicznego a następnie zostaje jego dyrektorem. W 1929 r. otrzymał tytuł prof. nadzwyczajnego nauk technicznych. Władze Państwowe obserwując dynamicznie rozwijający się ruch krótkofalarski w kraju postanowiły skonsolidować tą działalność. Powierzyły Instytutowi Radiotechnicznemu utworzenia ogólnopolskiej organizacji krótkofalarskiej skupiającej kluby oraz osoby zajmujące się krótkofalarstwem – w szerokim słowa tego znaczeniu. A za tym uporządkowania organizacyjno- prawnego ruchu krótkofalarskiego, w tym opracowanie statutu Związku. W Instytucie na bazie działającej „Komisji Fal Krótkich „ powołano dział organizacyjno- radioamatorski złożony z przedstawicieli zainteresowanych instytucji oraz przedstawicieli radioamatorów- krótkofalowców, który pod bacznym nadzorem Ministerstwa Spraw Wojskowych, którego przedstawicielem w grupie roboczej był późniejszy prezes PZK ppłk. Zygmunt Karaffa - Kraeuterkraft SP1KK dowódca rządowego pułku radiotelegraficznego. Po konsultacjach z przedstawicielami istniejących klubów krótkofalarskich oraz organami rządowymi odpowiedzialnymi za nadzór nad radiokomunikacją w tym z MPiT podjęto decyzję, co do nazwy organizacji na „POLSKI ZWIĄZEK KRÓTKOFALOWCÓW”. Opracowano również projekt Statutu PZK jak i formy organizacyjne Związku. Należy zaznaczyć,ż e nad całością czuwał prof. Groszkowski, żądając regularnych informacji o stanie zaawansowanych prac z tym związanych. Brał również często udział w posiedzeniach konsultacyjnych.W wyniku tego w dniach 22-24.02.1930 Instytut Radiotechniczny zorganizował pierwszy ogólnopolski zjazd krótkofalowców polskich, którego podstawowym celem było powołanie Polskiego Związku Krótkofalowców. Po burzliwych obradach, w którym uczestniczyło 150 delegatów z całej Polski uzgodniono projekt statutu i wybrano władze PZK na czele których stanął, jako prezes prof. Janusz Groszkowski. Prezesem związku był przez 13 miesięcy tj. do Walnego Zgromadzenia PZK w dniu13.03.1931 r.
Profesorem zwyczajnym nauk technicznych był od 1935 r., kiedy to objął stanowisko Dziekana Wydziału Elektrycznego PW. Do wybuchu wojny był pracownikiem naukowo-dydaktycznym PW. Był autorem wzoru, który określał zmiany częstotliwości od liczby harmonicznych. Wzór ten znany jest też jako „Równanie Groszkowskiego”.
Zajmował się tematem zmian indukcyjności cewek pod wpływem temperatury co opublikował w opracowaniu pt. „O cieplnym współczynniku indukcyjności cewek” W 1938 r. ukazała się książka prof. Groszkowskiego zatytułowana ”Podstawy elektrycznej stabilizacji częstotliwości”.
W 1939 r. jako pierwszy w świecie skonstruował magnetron metalowy z obwodami wewnętrznymi, katodą tlenkową oraz korpusem chłodzonym olejem. Na podstawie jego opracowań w Wielkiej Brytanii w 1940 r. zbudowano magnetron o mocy w impulsie 100 KW, który odegrał imponującą rolę w obronie wysp w pierwszym etapie II wojny. Od października 1939 r. pracował w Lwowskim Instytucie Politechniczny ( Tak nazywała się Politechnika Lwowska po agresji ZSRR.) Uruchomił Katedrę Radiotechniki oraz uruchomił studia na Oddziale Telekomunikacji. Na LIP pracował do chwili agresji niemieckiej na ZSRR. W sierpniu 1940 r. był gościem Wszechzwiązkowego Komitetu ds. Nauki ZSRR w Moskwie. Później był pracownikiem Instytutu Politechnicznego we Lwowie. Był żołnierzem AK. W latach 1941-44 był doradcą naukowo technicznym Delegatury Rządu RP na Kraj. Opracował dla potrzeb AK proste nadajniki sterowane rezonatorem kwarcowym. Miał udział w rozszyfrowaniu systemu sterowania V1 i V2 przechwyconych przez AK. Od 1942 r. do wybuchu Powstania Warszawskiego zatrudniony był Państwowej Wyższej Szkole Technicznej w Warszawie. W czasie PW przebywał na Mokotowie po po jego upadku mieszkał na podkrakowskiej wsi. Po wyzwoleniu pracował na Politechnice Łódzkiej a jednocześnie był dyrektorem Instytutu Telekomunikacji. Po wojnie z jego inicjatywy rozpoczęto badania w dziedzinie półprzewodników. Wynikiem tych badań był patent konstrukcji germanowego tranzystora ostrzowego. W 1946 r. ponownie rozpoczął pracę na Politechnice Warszawskiej. Gdzie pracował do 1968 r. Od 1943 do 1963 r. był związany z z Instytutem Problemów Techniki PAN. W latach 1961-63 był dyrektorem Instytutu Podstawowych Problemów Techniki PAN. W latach 1957-62 pełnił funkcję V-ce prezesa PAN a następnie do 1972 r był Prezesem PAN. Przy jego znaczącym udziale powołana została związana z Ministerstwem Obrony Narodowej Grupa Aparatów Matematycznych w Instytucie Maszyn Matematycznych. Kolejną pozycją była książka „Generacja i stabilizacja częstotliwości” W 1958 r. ukazała się książka prof. Groszkowskiego p.t. „Wytwarzanie fal elektrycznych”. Ponad 60 książek i opracowań naukowych tłumaczona była na kilka języków.
Choć nie posiadał licencji krótkofalarskiej to jednak jego opracowania służyły krótkofalowcom polskim i nie tylko. Na ich podstawie ukazywały się artykuły w czasopismach i książkach dla krótkofalowców. Profesor zajmował się też drugą dziedziną jaka była tematyka związana z tzw. wysoką próżnią a w tym głównie pomiarami bardzo niskich ciśnień.
W opracowaniu Belevitscha na zamówienie Stowarzyszenia Radiotechników Amerykańskich w dziale teorii obwodów elektrycznych i drgań nieliniowych nasz profesor zajmował miejsce w gronie najsłynniejszych naukowców Świata.
Po przejściu na emeryturę działał w Ogólnopolskim Komitecie Froncie Jedności Narodu jako V-ce przewodniczący a od 1971 r. jako przewodniczący. W VI kadencji (1972-1976) był bezpartyjnym posłem na Sejm PRL i jednocześnie zastępcą przewodniczącego Rady Państwa. W 1976 r. na znak protestu wobec zmian w Konstytucji PRL zrezygnował z kierowania FJN. Należy zaznaczyć, że po wojnie był w stałym kontakcie z PZK min. udzielając rad i wskazówek związanych z reaktywacją PZK jak i bieżącą działalnością Związku, w tym również podczas stanu wojennego interesował się działalnością organizacyjną Związku, deklarując swoją pomoc .
Jego olbrzymia wiedza i zainteresowania naukowe nie ograniczały się do fizyki. Interesował się pochodzeniem człowieka. Ponad 60 lat prowadził działalność dydaktyczną
Za bogatą działalność zawodową i społeczną odznaczony został min:
Order Budowniczych Polski Ludowej(1964), Order Sztandaru Pracy I klasy (1958)
Złoty Krzyż Orderu Virtuti Militari (1974), Krzyż Komandorski Odrodzenia Polski (1937 i 1954)
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski ( 1951), Krzyż Niepodległości (1933), Złoty Krzyż Zasługi (1938), Medal XXX-lecia Zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyżnianej1941-1945, Medal”Za zasługi dla obronności kraju” Złoty i Srebrny
Uchwałą Zarządu Głównego Polskiego Związku Krótkofalowców z 1973 r. pierwszy prezes PZK otrzymał Honorową Odznakę PZK z nr 1.
W uznaniu wielkich osiągnięć naukowych trzy razy otrzymał Nagrodę Państwową I stopnia.
Był członkiem w Akademiach Nauk w b. Czechosłowacji (1965), Bułgarii( 1966), Kuby(1971), Rumuni ( 1966) i b. ZSRR (1965).
Był członkiem Honorowym Stowarzyszenie Elektryków Polskich, Amerykańskich i Francuskich
W 1980 r. został pierwszym członkiem honorowym Polskiego Związku Krótkofalowców.
Trzy uczelnie nadały prof. Groszkowskiemu doktoraty Honoris Causa: Politechnika Warszawska (1962), Politechnika Łódzka (1964) i Politechnika Gdańska ( 1975)
Nazwisko prof. Groszkowskiego zamieszone zostało na pomniku poświęconemu akcji V1-V2, który odsłonięty został w 1961 roku przed budynkiem Wydziału Elektroniki i Technik Informacyjnych PW. W 1988 r. budynek Elektroniki PW otrzymał imię. Prof. Groszkowskiego Jego imię nosi Wojskowy Instytut Łączności w Zegrzu. Imię profesora Groszkowskiego noszą szkoły: Zespół Szkół Elektryczno -Elektronicznych Radomsku, Zespół Szkól w Mielcu i Zespół Szkół Elektronicznych w Przemyślu oraz w Zabrzu, Warszawie, Białymstoku, Pabianicach. Stowarzyszenie Elektryków Polskich w 1984 r. ustanowiło medal prof. Groszkowskiego, które nadawane jest za wybitne osiągnięcia w dziedzinie elektroniki i telekomunikacji. Drugi medal ustanowiło Polskie Towarzystwo Elektrotechniki Teoretycznej i Stosowanej (1986).
Prof. Jan Groszkowski zmarł 3.08.1984 r. w Warszawie i pochowany został w grobie rodzimym na Warszawskich Powązkach (Kwatera 100-2-13). Żegnany był przez grono krótkofalowców.
Opracowano na podstawie : „Radioelektronicy Polscy” i wydawnictw przedwojennych: Radjo -Amator Polski, Krótkofalowiec Polski.
TNX: HF1L